به گزارش تحریریه، روزنامه نیویورک تایمز در تحلیلی آورده است: در منطقه‌ای که "از پیش در آتش بود"، تحلیلگران می‌گویند پیشروی شورشیان به سمت دمشق معیاری از تغییرات دینامیک قدرت را نشان می دهد که کشورهایی مانند ایران، ترکیه، روسیه و ایالات متحده را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
در روزهای اخیر، شورشیان مسلح با سرعتی شگفت‌آور از شمال سوریه به سمت پایتخت، دمشق، پیشروی کرده‌اند و ویدئوهایی که به صورت آنلاین منتشر شده، مجسمه‌های خاندان اسد - که بیش از ۵۰ سال کشور را با مشت آهنین اداره کرده‌اند - را نشان می‌دهد که به زمین می‌افتند.
اما وقتی که مجسمه‌های پدر و برادر متوفی بشار اسد در میان فریادهای "الله‌اکبر!" فرو ریختند، سؤال بزرگ پیرامون این احیای سریع و شگفت‌آور جنگ داخلی آن است که آیا شورشیان ممکن است رئیس‌جمهور را نیز سرنگون کنند یا خیر.
«ابو محمد الجولانی» فرمانده ائتلاف شورشیان، که خود را به‌عنوان یک فرد اصلاح‌شده از القاعده توصیف می‌کند، در مصاحبه‌ای ویدیویی با نیویورک تایمز گفت: هدف ما آزادسازی سوریه از این رژیم سرکوبگر است.
چه شورشیان موفق شوند چه نشوند، کارشناسان معتقدند که انتظار می‌رود نبردی بی‌رحمانه برای کنترل دمشق، و در نتیجه سوریه آغاز شده است که مهم‌ترین ویژگی آن تلاش برای طراحی دوباره منطقه پس از نبردی است که روند آن از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، با حمله حماس به اسرائیل شروع شد.
بازیگران اصلی منطقه‌ای - اسرائیل، ایران و ترکیه - همگی در نتیجه این نبرد سهم دارند، به این معنی که تأثیرات آن نه‌تنها خاورمیانه بلکه قدرت‌های جهانی مانند ایالات متحده و روسیه را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.
اگر جنگ غزه بدترین تجلی اختلافات ظاهراً غیرقابل حل اسرائیل و فلسطین باشد که گروه مسلح حزب‌الله لبنان را نیز وارد ماجرا کرد، تحلیلگران می‌گویند که نبرد برای سوریه به‌مراتب مبارزه مهم‌تری برای تسلط بر یک تقاطع منطقه‌ای است که بر کل خاورمیانه تأثیر می‌گذارد.
مونا یعقوبیان، رئیس مرکز خاورمیانه و شمال آفریقا در انستیتوی صلح ایالات متحده در واشنگتن می گوید سوریه معیاری برای تغییرات دینامیک قدرت در منطقه است، این کشور وارد دوره‌ای از هرج‌ومرج در منطقه‌ای است که از قبل در آتش است.
استراتژیست‌های اسرائیل به سوریه به‌عنوان "مرکز مراکز" اشاره می‌کنند که به‌عنوان مسیر تأمین افراد و سلاح به جنوب لبنان عمل کرده است. در آنجا، حزب‌الله، متحد اصلی منطقه‌ای ایران، قدرت داشت تا اینکه اسرائیل رهبر و بخش زیادی از رهبران سطح بالای آن را ترور کرد. اسرائیل همچنین حملات مستقیمی به پدافندهای هوایی استراتژیک ایران انجام داد.
اسرائیل مصمم است مانع از آن شود که ایران، که رژیم اسد را حمایت کرده است، آن مسیرهای تأمین را بازسازی کند. همچنین مشخص نیست که اسرائیل چگونه به یک دولت اسلامی در سوریه در صورت سقوط رژیم اسد واکنش نشان خواهد داد، به‌ویژه اگر آن دولت به رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، که منتقد سرسخت جنگ غزه بوده است، وابسته باشد.
ایران می‌داند که اگر اسد و نفوذ خود بر دمشق را از دست بدهد، تلاش برای تقویت یک هلال نیروهای نیابتی شیعه از لبنان تا عراق و یمن که می‌توانند اسرائیل را تهدید کنند، به پایان می‌رسد. بااین‌حال، روز جمعه ایران پس از بیش از یک دهه حمایت قاطع از آقای اسد، شروع به تخلیه فرماندهان ارشد نیروهای قدس و دیگر پرسنل خود از سوریه کرد.
برخی کارشناسان نقش اردوغان را در پیشروی گسترده گروه اصلی شورشی سوری، هیئت تحریر الشام، یا سازمان آزادی شام مهم می‌بینند. تحلیلگران می‌گویند ترکیه از فرصتی برای افزایش نفوذ خود در زمانی که ایران در فشار بود، استفاده کرده است و می‌خواهد سه میلیون پناهنده سوری که به دلیل جنگ داخلی به قلمرو آن گریخته‌اند به کشورشان بازگردند.
اردوغان به خبرنگاران پس از نماز جمعه در استانبول گفت: دمشق هدف است، پیشروی مخالفان ادامه دارد، آرزویمان این است که این پیشروی در سوریه بدون حادثه ادامه یابد.
در روسیه، که تقویت رژیم اسد را برای نزدیک به یک دهه به عنوان محور اصلی سیاست خاورمیانه‌ای خود قرار داده بود، ولادیمیر پوتین با یک دوراهی مواجه است: نیروهای کشورش را در سوریه تقویت کند تا به اسد کمک کند، اما با این کار به جنگ در اوکراین آسیب برساند، جایی که او به تمام منابع نظامی خود نیاز دارد.
در نشانه‌ای آشکار از کاهش اعتماد به وضعیت، روسیه روز جمعه اعلام کرد که شهروندانش باید سوریه را ترک کنند. روسیه و ایران تنها کشورهایی نیستند که دستور تخلیه صادر می‌کنند. وزارت خارجه آمریکا نیز از آمریکایی‌ها خواسته که سوریه را ترک کنند. تحلیلگران می‌گویند واشنگتن بیش از یک دهه است که نمی‌داند چگونه با موضوع سوریه برخورد کند و عملاً سیاست خود را پس از مداخله نظامی روسیه در سال ۲۰۱۵ رها کرده است. اکنون، واشنگتن در حال گذار میان دو دولت است، با رئیس‌جمهوری جدید، دونالد ترامپ، که زمانی سوریه را به عنوان "شن و مرگ" توصیف کرده بود.
اینکه این دولت‌ها چقدر زمان برای اقدام دارند، با توجه به وضعیت متغیر در میدان، نامشخص است. در کمتر از یک هفته، شورشیان سوریه دو تا از مهم‌ترین شهرهای کشور را در امتداد کریدور شمال-جنوب که ستون فقرات اصلی سوریه را تشکیل می‌دهد، تصرف کرده‌اند.
«ابراهیم حمیدی» سردبیر سوریه‌ای مجله آنلاین "المجله" مستقر در لندن، گفت که شورشیان بیش از یک سال برای این حمله آماده شده‌اند. در ظاهر، این جنگ ممکن است شبیه به دوره ۲۰۱۴ به نظر برسد، زمانی که اسد در آستانه سقوط بود و ایران و روسیه مداخله کردند. اما این بار شرایط متفاوت است.
او گفت: معادله اکنون کاملاً متفاوت است.
ایران و حزب‌الله، نیروهای اصلی حامی رژیم، به دلیل جنگ با اسرائیل به شدت تضعیف شده‌اند. و روسیه، که نیروی هوایی آن پیش‌تر مواضع شورشیان سوری را بمباران می‌کرد، اکنون در جنگ اوکراین گرفتار است. اگرچه روسیه بمباران‌های هوایی در سوریه را از سر گرفته، اما این عملیات در مقیاسی بسیار کوچکتر انجام می‌شود.
اولین شهر سقوط کرده حلب، پایتخت اقتصادی، و سپس حما، انبار غله سوریه بود. اکنون نیروهای شورشی فشار خود را بر حمص، که کمی بیش از ۱۶۰ کیلومتر شمال دمشق قرار دارد و یک محور استراتژیک برای اتصال قلب کشور به دریای مدیترانه و مرکز ساحلی علوی‌ها است، افزایش داده‌اند. علوی‌ها اقلیت شیعه‌ای هستند که در حکومت اسد تسلط دارند.
روز جمعه، غیرنظامیان فرار از حمص را آغاز کردند.
سوریه به شدت به شبه‌نظامیان ایرانی برای تأمین نیروهای زمینی متکی بوده است. اما حملات موشکی اسرائیل به سوریه صفوف فرماندهان ارشد شبه‌نظامیان ایرانی و خطوط تأمین را تضعیف کرده است. روز جمعه، گزارش شد که نیروهای کرد در شمال شرق سوریه، که مدت‌ها توسط حدود ۹۰۰ نیروی آمریکایی حمایت می‌شدند، کنترل گذرگاه مرزی اصلی که نیروهای ایرانی از آن برای ورود به سوریه از عراق استفاده می‌کردند را در دست گرفتند.
حزب‌الله در سال ۲۰۱۳ نیروهای خود را از لبنان برای سرکوب مخالفان مسلح در قصیر به سوریه فرستاد. اکنون به گفته یک مقام حزب‌الله در دمشق که به دلیل مسائل امنیتی خواست نامش فاش نشود برخی از نیروهای آن برای دفاع از حمص مستقر شده‌اند.
اما پس از ماه‌ها جنگ با اسرائیل در لبنان، مشخص نیست که حزب‌الله چه تعداد نیرو برای اعزام به سوریه دارد.
در مورد ارتش سوریه، برخی از قوی‌ترین یگان‌ها، مانند لشکر چهارم زرهی و گارد جمهوری، مدت‌هاست که در اطراف دمشق مستقر شده‌اند تا این شهر را در برابر کودتا محافظت کنند. اما کمبود آموزش و حقوق پایین نیروها باعث فرار بسیاری از سربازان شده است، به طوری که به جای مقابله با شورشیان، میدان نبرد را ترک می‌کنند.
«اندرو جی. تبلر» پژوهشگر ارشد در مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک و یک مقام سابق دولت آمریکا در مسائل امنیتی اعتقاد دارد: برای نگه‌داشتن سرزمین‌ها به نیروهای وفادار و قابل اعتماد نیاز دارید، اما چنین نیروهایی وجود ندارند. رژیم اسد به طرز باور نکردنی متزلزل است. مانند یک ماشین قدیمی است که با قطعات یدکی توسط مکانیک‌های ناشناخته سرهم‌بندی شده است."
از زمان دولت اوباما، واشنگتن از چیزی که "موفقیت فاجعه‌بار" نامیده می‌شد، هراس داشت یعنی «سقوط اسد وجایگزین شدن او با یک رژیم جهادی». این ترس همچنان باقی است، ابو محمد الجولانی، سال ها کنترل اقتدارگرایانه ای بر استان ادلب در شمال غرب سوریه داشته است، او تلاش کرده با ارتباط با اقلیت‌ها و اتخاذ گام‌هایی میانه‌روتر، شهرت خود را از یک جهادی به یک ملی‌گرای مذهبی تغییر دهد.
ائتلاف تحت رهبری او، که در سال ۲۰۱۶ از القاعده جدا شد اما همچنان از سوی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود و حال به یک ائتلاف گسترده‌تر تبدیل شده که شامل جناح‌های معتدل‌تر نیز می‌شود.
با این حال، خاطرات فاجعه‌هایی که تلاش برای ایجاد یک دولت ائتلافی در عراق را همراهی می‌کرد، هنوز تازه است.
«فراس مقصد» پژوهشگر ارشد و کارشناس سوریه در انستیتوی خاورمیانه در واشنگتن معتقد است: همه این‌ها به تعادل قدرت میان بازیگران منطقه‌ای در شام مربوط می‌شود، جایی که سوریه در مرکز آن قرار دارد.
پایان/
نظر شما